مقالات

مواد ضد باکتری برای منسوجات

در سالهاي اخير افزايش نگرانيهاي عمومي حول مسائل بهداشتي نياز و خواسته مصرف كننده را به ضد ميكروبي كردن الياف در بر داشته است. باكتري هاي گوناگوني بر اساس ارتباط بيماري‌زايي آنها و بوي آنها شناخته شده است و دانشمندان و محققين تحقيقات زيادي در رابطه با ضد باكتري كردن منسوجات شروع كرده اند. باكتري ها و قارچ هاي زيادي در اطراف ما وجود دارد. در بحث نساجي الياف طبيعي نسبت به الياف مصنوعي بسيار حساس‌تر هستند و بيشتر تحت ميكروارگانيسمها تخريب و تجزيه مي‌شوند. براي مثال پنبه، ويسكوز و ديگر الياف سلولزي بسيار زياد تخريب‌پذير هستند و مطالعات زيادي بر روي تجزيه ميكروبي آنها انجام شده است. از جمله الياف طبيعي ديگر پشم مي باشد كه تحت تأثير ميكروارگانيسم ها تخريب مي‌شود وليكن سرعت تخريب‌پذيري آن نسبت به پنبه پايين‌تر است.

ميكروارگانيسمها الياف مصنوعي را نيز مورد حمله قرار مي‌دهند وليكن به طور كلي انواع معروف الياف مصنوعي مانند پلي‌پروپيلن، پلي‌اتيلن،‌ پلي‌آميد. اكريليك و پلي‌استر كمتر تحت حمله ميكروب ها قرا مي‌گيرند. اما پلي‌اوره‌تانها از اين قائله مستثني هستند. البته همان‌طور كه مي‌دانيم مواد شيميايي افزوده شده به الياف مصنوعي در حين توليد مي‌توانند منبع غذايي خوبي براي ميكروارگانيسم ها باشند. مثلاً روغنهاي ريسندگي، سازگار كننده‌ها، اسيدها، آهارهاي نشاسته‌اي، پركننده‌ها، پوشاننده‌ها كه پايه اکریلیکی و پلي‌ونيل الكلي دارند و مواد دیگر، مي‌توانند تحت حمله ميكروبها قرار گيرند. ميكروارگانيسمها براي تكثير و زنده ماندن به رطوبت، حرارت كافي و منبع غذايي نياز دارند.  در صورتي كه بتوان يكي از اين فاكتورها را از بين برد يا اينكه خود ميكروارگانيسم را تخريب و اجازه تكثير را به آن ندهيم در اين صورت خصوصيت ضد باكتري شدن اعمال و اجرا مي‌شود.

مواد ضد ميكروبي جهت دفع كردن، تخريب يا كشتن ميكروارگانيسم‌ها تهيه مي‌گردد. مصارف عمده و مهم مواد ضدميكروبي در منسوجات بیمارستانی و هتلی، حوله، لباس کار، لباسهاي ورزشي، پوششهاي كف و کالای خواب مي‌باشد. رشد باكتري روي منسوجات، يك خطر واقعي در بيمارستانها، مدارس و منازل براي افراد ايجاد مي‌كند. باتوجه به اين موضوع از مواد ضدباكتري مي‌توان بر روي منسوجات استفاده نمود. هم‌اكنون سعي بر اين مي‌باشد كه مواد ضد ميكروبي به‌صورت پايدار اثرات خود را اعمال نمايند. سهم اصول بهداشتي براي الياف يك حفاظت ضد ميكروبي با دوام از باكتري ها و حمله قارچ ها مي‌باشد، كه مي‌توانند بر روي الياف به شيوه‌هاي مختلف اثر بگذارند. پيشرفت ميكروارگانيسم‌ها مي‌تواند سبب انتشار بو، مشاهده پوسيدگي و فاسد شدن، لكه و غيره گردد كه اين مي‌تواند يك كالاي غيرقابل استفاده از نظر بهداشتي و زيبايي ارائه نمايد و از اين بدتر خواص وابسته نظير ماتريس الياف مصنوعي در اثر پيشرفت ميكروارگانيسم‌ها صدمه ببيند. ميكروارگانيسم‌ها در هر جايي قابليت منتشر شدن را دارند. هنگاميكه در مكاني مقداري رطوبت و يك ماده مغزي مناسب باشد، آنها پيشرفت خواهند كرد. در شرايط ايده‌آل رشد ميكروبها بسيار سريع مي‌باشد و حتي تحت شرايط سخت آنها زنده مي‌مانند. استافيلوكوك‌ها، سودومانوس‌ها و سالامونلاها ميكروبهاي كوچكي هستند كه مكرراً انسان را به‌دليل شدت قدرت تخريبشان تهديد كرده‌اند. در اغلب موارد با برخاستن بوي نامطبوع ميكروب‌ها، متوجه حضور اين ميكروارگانيسم‌ها خواهيم شد. بوي استشمام شده لباسها به‌طور عمده مربوط به عدم كنترل رشد باكتريها با توجه به متابوليسم آنها مي‌باشد. در تماس نزديك با انسانها، ميكروارگانيسم‌ها شرايط ايده‌آلي براي رشد پيدا مي‌كنند، زيرا كه بدن انسان براي باكتري رطوبت، مواد مغزي و گرمازايي فراهم مي‌آورد. مواد ضد ميكروبي مختلف متعددي در بازار موجود مي‌باشد، آنها به‌طور كلي وارد غشاء سلولي هر ميكروارگانيسم مي‌گردند و متابوليسم (سوخت و ساز) آنها را تخريب مي‌كنند و به‌همين ترتيب توانايي رشد و تكثير آنها را از بين مي‌برند. امروزه استفاده از نقره براي خصوصیات ضد باكتريايي، متداول‌ و شايع‌ شده است. به دلیل آلرزتیک بودن نقره، بایستی استقاده از آن را محدود و طبق شرایط خاصی کار کرد. روش های عمومی تهیه الیاف ضد باکتری، جذب یا پیوند برخی از مواد ضد باکتری هستند. کلاس های عمده عوامل ضد باکتری برای پارچه ها شامل فلزات ارگانیک، فنل ها، نمک های آمونیوم کواترنری و ارگانوسیلیکون ها هستند.